Nulmeridianen

Uit De verborgen ordening:

Frankrijk heeft zijn eigen nulmeridiaan nooit echt willen opgeven: na eeuwen van Frans-Britse oorlogen werd de komst van de Greenwich-meridiaan beschouwd als een onverdedigbare en onomkeerbare Britse cartografische invasie van het eigen grondgebied. Maar onder grote druk zag Frankrijk zich in 1884 toch gedwongen met de rest van de wereld de Greenwich-meridiaan als universele nulmeridiaan te aanvaarden.

Hoewel de nationale tijd al eerder was aangepast aan het nieuwe wereldwijde 24-uurs tijdzonesysteem, ging Frankrijk pas in de nacht van 9 op 10 maart 1911 officieel over op Greenwich Mean Time, toen een wet werd aangenomen die luidde: ‘De wettelijke tijd in Frankrijk en Algerije is voortaan de middelbare tijd van het observatorium van Parijs, vertraagd met 9 minuten en 21 seconden.’

Het woord Greenwich is nooit in de Franse wetgeving verschenen, want met het einde van de astronomisch bepaalde Greenwich Mean Time in 1978 werd de ‘vertraagde tijd’ ook in Frankrijk vervangen door de atoomtijd Universal Time Coordinated (UTC). De laatste Franse inbreng in het wereldwijde systeem van tijdzones is de naamgeving: de afkorting utc is een compromis tussen het Franse Temps Universel Coordonné (TUC) en het Engelse Coordinated Universal Time (CUT).

Uit De verborgen ordening:

De definitieve vaststelling van de nulmeridiaan voor de wereld zou in 1884 moeten plaatsvinden op een door de Verenigde Staten belegde Internationale Meridiaan Conferentie in Washington. Het was de bedoeling dat deze conferentie een meridiaan zou kiezen ‘die als algemene lengte van nul graden en als basis voor een door de gehele wereld aanvaarde standaardtijd’ zou dienen. Deze historische besluiten moesten de definitieve mondialisering van de geografie inluiden, de globalisering van tijd en ruimte.

De meeste van de eenenveertig afgevaardigden waren diplomaten of militairen, slechts een minderheid bestond uit wetenschappers. Zo waren er vier observatoriumdirecteuren, dertien gezanten en diplomaten, acht vertegenwoordigers van leger of marine, twee ingenieurs, een spoorwegdirecteur, een lid van een grenscommissie en een opperlandmeter. Italië en Zweden zonden een graaf, Oostenrijk-Hongarije en Duitsland een baron, het Verenigd Koninkrijk, Japan en Frankrijk een professor.

Wat de uitkomst van de conferentie ook zou worden, één ding stond van tevoren vast: de keuze voor een nieuwe nulmeridiaan zou een mannelijke aangelegenheid worden, want geen enkel land stuurde een vrouw. Van de deelnemers aan de conferentie is een voor de pilaren van het Witte Huis genomen groepsfoto bewaard gebleven: negenendertig mannen (de afgevaardigden van El Salvador en Nederland waren afwezig): snorren, baarden en hoeden, een enkele opgevouwen regenjas en drie wandelstokken.